12 LISTOPADA: Św. Jozafat Kuncewicz, Św. Teodor Studyta.

NAWRÓCONY PRAWOSŁAWNY

ŚW. JOZEFAT KUNCEWICZ, ARCYBISKUP I MĘCZENNIK. 1580-1623, WTEDY RZECZPOSPOLITA, TERAZ UKRAINA. Wychował się w rodzinie prawosławnej. Kiedy będąc z matką w cerkwi dowiedział się, czym był ofiara krzyżowa Jezusa, zauważył spadającą z krzyża iskrę i za chwilę poczuł, jak ta iskra przeniknęła do jego serca. Od tego momentu ukochał liturgię. Przez kolejnych 20 lat nie opuścił żadnego nabożeństwa w cerkwi.

Później rodzice, którzy chcieli, by zajął się kupiectwem, wysłali go do Wilna, gdzie terminował u znajomego kupca Jacentego Popowicza. Tam zetknął się z grekokatolikami obrządku wschodniego, którzy w Wilnie sprawowali liturgię w cerkwi Świętej Trójcy. Młody Kościół unicki był bardzo atakowany przez prawosławie, popierane przez Kozaków i Moskwę. Dochodziło wielokrotnie do czynów zbrojnych. Unici byli traktowani jako odstępcy od wiary i zdrajcy. Wojsko atakowało unickie cerkwie, a hierarchowie usiłowali osadzać duchownych prawosławnych w ich parafiach. Doszło nawet do tego, że w roku 1620 przybył do Polski potajemnie jerozolimski patriarcha prawosławny Teofanes i na miejsce biskupów unickich konsekrował prawosławnych: we Włodzimierzu, Przemyślu, Pińsku, Łucku, Chełmie i w Połocku. W Kijowie osadził biskupa prawosławnego na miejsce unickiego metropolity. Ci właśnie biskupi wszelkimi środkami zmuszali unitów do powrotu do prawosławia.

W takim trudnym okresie Jan zbliżył się do grekokatolików. Dzięki zaprzyjaźnieniu się z duchownymi grekokatolickimi i jezuitami poszerzył swoją wiedzę i wzrastał duchowo. W 1604 r. wstąpił do bazylianów (to jedyny w Polsce męski zakon obrządku greckokatolickiego).

Zapisał się w pamięci współczesnych jako niezwykły arcybiskup, który nosił stale habit zakonny, nigdy nie jadał mięsa, mieszkał w jednej izbie, którą dzielił jeszcze z pewnym bezdomnym. Dla siebie niczego nie potrzebował, natomiast troszczył się o podwładnych i walczył o przywileje dla duchowieństwa unickiego. Dbał o splendor nabożeństw liturgicznych, niezmordowanie głosił Ewangelie, przemawiał do ludu przy każdej okazji. Szczególną zaś opieką otoczył chorych i ubogich.

Dbał o rozwój duchowy kaplanów. Wysyłał do nich pisma wyjaśniające różnice między katolicyzmem a prawosławiem. Nie trudno się dziwić, że taka aktywność biskupa budziła niezadowolenie przeciwników unii z Kościołem rzymskim. Potężną kampanię przeciwko Jozafatowi wytoczył Teofanes, patriarcha Jerozolimy, który tajnie przybył jako delegat prawosławnego patriarchy Konstantynopola. Mianował biskupem prawosławnym Melecego Smotryckiego, który usiłował przekonać wiernych, że jest jedynym prawowitym biskupem na Białorusi. Pamiętać trzeba, że lud tych terenów był w większości niepiśmienny i z pewnością nie rozumiał sporów doktrynalnych. Prawosławni podgrzewali nastroje nacjonalistyczne i szkalowali abp Kuncewicza jako zdrajcę Cerkwi.

Kiedy Jozafat musiał w roku 1621 udać się na sejm do Warszawy, wroga mu kampania tak dalece się wzmogła, że zastał po powrocie wzburzone przeciwko sobie wszystkie miasta. W końcu uknuto spisek na jego życie. Rankiem 12 listopada, zaraz po odprawieniu Mszy świętej, został napadnięty i zabity. Rozjuszony tłum rzucił się na rabunek mieszkania biskupiego, a samego metropolitę maltretowano w sposób okrutny. W końcu dobito go strzałem w głowę. Przed śmiercią Jozafat Kuncewicz miał jeszcze powiedzieć: „Dzieci, czemu napadacie na mój dom? Jeśli macie coś przeciwko mnie, to mnie macie”. Sponiewierane ciało Jozafata utopiono w Dźwinie.
Męczeństwo Jozafata poruszyło całą Polskę katolicką. Wielu katolików teraz dopiero zrozumiało, czym jest unia. Patron Rusi, Litwy, Wilna i bazylianów. W 1923 r. papież Pius XI wydał ku jego czci encyklikę Ecclesiam Dei admirabili.

****************************************************************************************************************************************

WYGNANY ZA SPRZECIW WOBEC KONKUBINATU CESARZA

Święty Teodor Studyta, opat, 759-826. Niedługo jednak nacieszył się możliwością kierowania klasztorem, bo rok później został wraz z innymi mnichami wygnany z miasta. Stało się tak, ponieważ cesarz Konstantyn IV pragnął w tym czasie wziąć rozwód i powtórnie ożenić się z inną kobietą – a temu sprzeciwił się ostro Teodor. Czas wygnania Teodor spędził w Tesalonice. Powrócił do Sekkudionu, kiedy władzę w cesarstwie przejęła matka Konstantyna.

Wkrótce „studytami” zaczęto nazywać jego podwładnych. Kiedy się osiedlali w dzielnicy Psamathia, było ich 12, szybko jednak liczba mnichów pod opieką Teodora osiągnęła tysiąc. Formułę życia zakonnego autorstwa Teodora przyjął między innymi klasztor na Świętej Górze Athos, a dalej zakony w Rosji, Rumunii, Bułgarii i Serbii. Serva ordinem et ordo servabit te („zachowaj ład, a ład zachowa ciebie”).

Znany był także jako gorący obrońca kultu ikon. Ze względu na taką postawę został uwięziony i zesłany najpierw przez patriarchę Nicefora I, a po raz drugi – przez Leona V; tym razem miejscem zesłania była Smyrna. Stamtąd jednak Teodor wciąż słał listy pozyskując zwolenników dla sprawy i umacniając ich w postawie sprzeciwu. Argumentował, że przedstawiając Boga, nie przedstawia się Jego boskości ani też Jego człowieczeństwa – lecz Osobę, która w sposób niepojęty łączy w sobie Jego dwie natury nie mieszając ich ani nie rozdzielając.

Był jednym z pierwszych teologów ikony, a zakon studytów jako pierwsze swoje zadanie uznaje do dziś opiekę nad ikonami. Opanował też do perfekcji sztukę kaligrafii, której naukę polecał także swoim mnichom.